Riši Sunak

To što je Riši Sunak izronio iz haosa kao novi britanski premijer ne označava kraj brexita, već kraj brexitizma – ideologije zasnovane na zabludi o sposobnosti Britanije da opstane sama, koja je kulminirala u vrhunskoj farsi kratkoveke vlade Liz Tras.

Trasonomija je logiku brexitizma dovela do apsurdne krajnosti, sa predvidivim rezultatima. Tokom proteklih 8 godina, pod ovakvom Konzervativnom strankom, Britanija je spala sa pragmatičnog evroskepticizma Dejvida Kamerona, preko srednje-mekog brexita Tereze Mej i tvrdog brexita Borisa Džonsona na kobajagi brexit Liz Tras. Revolucija je sledila poznati šablon, s tom razlikom što je u fazi „jedenja svoje dece“ umesto tradicionalne radikalizacije ka levici (od žirondinaca ka jakobincima u Francuskoj revoluciji, od menjševika ka boljševicima u Oktobarskoj revoluciji) ovde došlo do radikalizacije nadesno.

„Postavili smo viziju ekonomije sa niskim porezima i visokim rastom koja će iskoristiti slobode brexita“, rekla je Tras u saopštenju o svojoj ostavci. Ta vizija je bila deluzija: srezati poreze, izigrati regulative, stimulisati bogate i nekako će, nekim čudom, Britanija obnoviti svoj veličanstveni dinamizam iz 19. veka. Ostatak sveta treba da poveruje u to zato što mi to želimo. Umesto toga, put započet pod parolom „povratiti kontrolu“ završio se spektakularnim gubitkom kontrole.

Brexitere je sustigla stvarnost i britanska javnost počinje da shvata o čemu se radi. Ako bi sutra bili opšti izbori, a ljudi glasali onako kako se trenutno izjašnjavaju u anketama, torijevci bi bili praktično zbrisani sa lica zemlje. Izgleda da su se istopili poslednji ostaci poverenja u brexit među najtvrdokornijim glasačima za izlazak iz EU, koje je godinama opstajalo. U nedavnoj anketi samo 34% ispitanih je reklo da je dobro što je Britanija napustila EU, dok 54% smatra da je to bila greška.

Naravno, nisu svi ekonomski problemi Britanije posledica brexita. I pre referenduma 2016. bilo je hroničnih problema sa produktivnošću, prekomernog oslanjanja na finansijski sektor i velikog deficita u obučavanju i prekvalifikaciji radne snage. Ali kako blede posledice pandemije, jasnije se ukazuju posledice brexita. Po mnogim pokazateljima, kao što su poslovne investicije i oporavak trgovine nakon kovida, ekonomija Ujedinjenog Kraljevstva je prošla gore od svih drugih članica G7. Broj malih kompanija sa evropskim vezama opao je za oko trećinu. Prema zvaničnim projekcijama, zemlja će izgubiti oko 4% svog BDP-a zbog brexita. Rejting agencije Moody’s i S&P smanjile su ocenu ekonomskih prilika u UK sa stabilne na negativnu. Da, to je brexit.

Sunak je sve samo ne ubeđeni Evropljanin. Osovina njegovog sveta prolazi kroz Silicijumsku dolinu, London i Mumbaj, a ne London, Pariz i Berlin. Bio je odlučni brexiter 2016, ali ako je ikada poverovao u neke od iluzija brexitizma, dosad se sigurno otreznio. Kao što je letos pokazao u trci za vođstvo Konzervativne stranke protiv Tras, Sunak je realista kojem su solidne javne finansije i kredibilitet tržišta na prvom mestu – kao što je to bilo i za Margaret Tačer. A realizam zahteva da se, u krajnje izazovnim ekonomskim okolnostima, barijere za poslovanje sa najvećim jedinstvenim tržištem (EU) spuštaju, a ne dodatno podižu.

Neposredno mu slede dva testa. Jedan je dobro poznat: protokol Severne Irske, što nije samo teško pitanje po sebi, jer zastoj oko Severne Irske takođe blokira napredak na drugim frontovima, kao što je povratak Britanije u program Horizonta za naučnu saradnju. Drugi test privlači manje pažnje. U vreme vlade Tereze Mej, sva postojeća regulativa EU je zadržana u britanskim zakonima, osim u slučajevima kada je pojedinačni propis izričito zamenjen novim nacionalnim zakonom. Za vreme kobajagi brexita Liz Tras, u parlament je upućen predlog da svi postojeći propisi poreklom iz EU budu ukinuti do kraja 2023. Ministarstva će morati ili da posebno pravdaju zadržavanje svakog od preko 2.400 takvih propisa, ili da ih zamene novim nacionalnim pravilima. Ako Sunak ozbiljno namerava da se koncentriše na ono što je zaista važno za britansku ekonomiju, odbaciće ovaj blesavi predlog i početi ispočetka.

Koliko god bio ekonomski kompetentan i realan, Sunak će vršiti funkciju sa teretom hronično podeljene stranke. Ideolozi brexitizma još uvek su jaki. U ime partijskog jedinstva, verovatno će neke od njih morati da uzme u svoj kabinet. Da britanska demokratija funkcioniše kao većina drugih velikih zapadnih demokratija, sada bi se ili raspisali opšti izbori ili pozvalo na „konstruktivno glasanje o nepoverenju“, što bi na vlast dovelo opoziciju. Ali to kod nas nije slučaj. Torijevci i dalje drže veliku većinu u parlamentu. Pošto bi prema aktuelnim anketama većina konzervativnih poslanika izgubila svoja mesta na izborima, malo je verovatno da će seći granu na kojoj sede. Ipak, trvenja unutar stranke, kao i ozbiljnost ekonomske krize mogli bi dovesti do raspisivanja opštih izbora pre 2024.

Kad god da se izbori raspišu, britansko biračko telo će gotovo sigurno izabrati vladu umerenog levog centra. Lider laburista Kir Starmer je preterano oprezan prema Evropi, iz straha da mu se neće vratiti birači sa severa Engleske koji su se okrenuli Džonsonu dok ne „obavi brexit“. Starmer uporno ponavlja da „brexit treba da proradi“ – što je užasan slogan, koji sugeriše da je jedino što ne valja sa brexitom to što još nije proradio kako treba. Pošto se stav javnosti očigledno menja, Starmer bi mogao da promeni svoj slogan u „Britanija treba da proradi“ (uprkos brexitu).

Niko ne zna šta će biti sutra. Trenutno je i jedan dan u britanskoj politici predugačak. Ali pravac kretanja je jasan. Britanija je konačno započela svoj dugi, bolni put oporavka od zabluda brexitizma.

The Guardian, 24.10.2022.

Prevela Milica Jovanović

• 
  

PEŠČANIK

GŽeleli bismo da vam šaljemo notifikacije. Možete ih otkazati 

Europe at School - Towards European Citizenship Education

Energy Communities and Energy Poverty

Energy Communities and Energy Poverty

The Role of Energy Communities in Alleviating Energy Poverty

Link: Energy Poverty 

Makedonsko državče

 

 

majstori majstori
šta ste učinili
to nije moja kuća
to više nisam ja.
Aleksandar Sekulić, Majstori u kući

Nakon potpisivanja Prespanskog sporazuma sa Grčkom iz 2018. godine i usvajanja francuskog predloga za rešenje spora sa Bugarskom pre nekoliko dana, Severna Makedonija je i zvanično dobila status kandidata za Evropsku uniju, uz čestitke najviših evropskih zvaničnika, od Ursule fon Lajden, Makrona i drugih. Makedonska saga, držim, ima najbližu paralelu u epizodi Mućki u kojoj Trigger (Brzi), čistač ulica, od gradske većnice dobija orden zbog toga što već dvadeset godina koristi istu metlu. „Četrnaest puta menjao sam joj dršku, a sedamnaest puta četku“, hvali se Brzi drugarima u pabu, našta ga oni zbunjeno pitaju: „Kako, dođavola, to može biti ista metla?“ Naime, zamislimo umesto Brzog nekog Makedonca koji se istoj ekipi hvali kako mu je država, nakon 17 godina od podnošenja zahteva za kandidaturu, i zvanično postala kandidat, nakon što je u međuvremenu promenila ime, zastavu, ustav i udžbenike po zahtevu Grčke, a zatim se obavezala da će opet promeniti i udžbenike i ustav zbog bugarskog insistiranja da su joj jezik i nacija nastali od Bugara. Šta bi drugo moglo reći društvo za stolom osim: „Kako, dođavola, to može biti ista država?“

 

U duhu demokratije

Nije baš tako, reći ćete. Pa, da vidimo. Obiman Prespanski sporazum između Grčke i Makedonije, kojim se potonja saglasila da promeni ime države u Severna Makedonija, potpisan je u junu 2018. godine „u duhu demokratije, poštovanja ljudskih prava i fundamentalnih sloboda, i dostojanstva“, kako stoji u njegovoj preambuli. Posebnu pažnju privlače članovi 7 i 8 kojima se, između ostalog, Makedonija obavezuje da će u roku od šest meseci revidirati status spomenika, javnih zdanja i infrastrukture i, ukoliko oni na bilo koji način upućuju na staru helensku civilizaciju i čine integralni deo grčkog istorijskog i kulturnog nasleđa, sprovesti korektivne mere (član 8, stav 2), neće koristiti simbol koji je bio prikazan na njenoj zastavi i ukloniće ga sa svih javnih mesta i javne upotrebe na svojoj teritoriji (član 8, stav 3). Najzad, obe strane saglašavaju se da formiraju ekspertske komisije koje će, na osnovu naučnih činjenica i pouzdanih istorijskih izvora, „po potrebi revidirati bilo koje školske udžbenike i pomoćna nastavna sredstva kao što su mape, istorijski atlasi“ kao i kontrolisati buduća izdanja.

Osim toga, „strane prihvataju da se njihovo specifično shvatanje pojmova ‘Makedonija’, i ‘makedonski’, odnosi na različite istorijske kontekste i kulturno nasleđe“, pa tako kada Grci koriste te pojmove, oni se odnose ne samo na područje i narod na severu Grčke, već i ono što im pripada („but also their attributes“), kao i helensku civilizaciju, istoriju, kulturu i nasleđe tog regiona od antike do danas (član 7, stav 2); kada Makedonci koriste te pojmove, međutim, oni se odnose na njihovu sopstvenu istoriju, kulturu i nasleđe, koji su upadljivo drugačiji („distinctly different“) od onih koje koriste Grci. Najzad, obe strane navode kako „zvanični jezik i ostali atributi Druge strane nisu povezani sa drevnom helenskom civilizacijom, istorijom, kulturom i nasleđem severnog regiona Prve strane“ (član 7, stav 4).

Od svih paradoksa kojima obiluje ovaj dokument ovaj je, valjda, najveći. Cela Evropa, Zapad, čitav Mediteran pa i vasceli svet baštini helensku kulturu i jezik i oseća povezanost s njom, samo su Makedonci izuzetak? Sve i da želimo da se – prema slovu ovog sporazuma – ograničimo samo na severni region Grčke, kako bismo to izveli u praksi? Budući da je Aristotel Stagiranin tj. Makedonac, da li to znači da treba da odbacimo svaku vezu između njegovog učenja sa našom kulturom? Ili ćemo izbaciti samo ona saznanja do kojih je Aristotel došao tokom boravka u Makedoniji, dok je bio tutor Aleksandru Velikom? A šta ako je sve svoje glavne misli Aristotel već doneo u glavi iz Stagire? Koja to komisija može da iz današnjeg korpusa znanja odvoji šta je to Aristotelovo a šta nije, kad gotovo svaki udžbenik počinje time da ime, podela i opis današnjih prirodnih i društvenih nauka dolazi upravo od njega? Dakle, svima drugima Grci će pričati nadugačko i naširoko kako njihova kultura, politika, nauka i filozofija imaju helenske korene, samo će ih odricati Makedoncima?

Nevolje sa jezikom

Posebno je interesantan stav 4 Prespanskog sporazuma u kom se kaže: „Druga strana navodi kako njen zvaničan jezik, makedonski jezik, pripada grupi južnoslovenskih jezika.“ Pažljivom čitaocu neće promaći to da grčka strana ovim ne priznaje nužno ni zvaničan jezik severnog suseda kao makedonski jezik niti njegovu posebnost u grupi južnoslovenskih jezika – tu tvrdnju iznosi samo makedonska strana. No, dok je jezičko pitanje u slučaju spora sa Grčkom bilo suštinski marginalno, jer Grcima nije problem postojanje makedonskog jezika i nacije po sebi, dokle god se Makedonci ne vezuju za antičke Makedonce, u sporu sa Bugarima, koji makedonski smatraju dijalektom bugarskog, ono je ključno.

Šta u tom smislu donosi najnoviji dokument? U najnovijem Protokolu o kom se, u osnovi, 16. jula izjašnjavalo makedonsko Sobranje, Republika Severna Makedonija se obavezuje da će: u svoj Ustav uvrstiti i Bugare, da će makedonska vlada „reafirmisati osudu i izvinjenje za nepravde i represiju izvršenu u prošlosti, direktno ili indirektno, od strane komunističkih vlasti protiv građana na osnovu njihovog etno-političkog samoopredeljenja, uključujući i Bugare“, sprovesti rehabilitaciju žrtava represije iz komunističkog perioda, „garantovati slobodno ostvarivanje prava Bugara u Republici Severnoj Makedoniji na slobodno izražavanje, zaštitu i razvoj identiteta i specifične karakteristike njihove zajednice“, da će suzbijati govor mržnje protiv Bugara i postići rezultate u krivičnom gonjenju onih koji ga koriste, da će „poštovati sve zajedničke istorijske događaje i ličnosti prethodno dogovorene“, dostaviti izmenjenu lekciju o Samuilovom carstvu iz udžbenika za 7. razred i „promeniti sadržinu udžbenika geografije za 7. razred, zbog neosnovanih etničkih/teritorijalnih pretenzija“, itd.

Osnovni utisak koji ovaj dokument daje jeste jednostranost niza mera i obaveza, koje se odnose samo na makedonsku stranu. Bugari će biti priznati u Severnoj Makedoniji ali ne i Makedonci u Bugarskoj, samo će bugarske žrtve komunističke represije u Makedoniji biti zvanično rehabilitovane, ali ne i one makedonske u Bugarskoj, samo će Severna Makedonija garantovati ostvarenje prava Bugara u svojoj zemlji. A šta je sa Drugim svetskim ratom? Pa nisu Makedonci okupirali Bugare 1941. nego obratno. Šta je sa žrtvama bugarske okupacije? Drugim rečima, nema ni slova o makedonskoj zajednici u Bugarskoj i njihovim pravima, stradanjima pre, za vreme i posle Drugog svetskog rata. I, pri svemu tome, ovaj Protokol ne sadrži sve obaveze koje je makedonska strana preuzela, jer se poziva na neke prethodne dogovore koji će tek naknadno biti objavljeni. Drugim rečima, status i posebnost makedonskog jezika, prava Makedonaca na sopstveni identitet, recipročno izvinjenje za bugarsku okupaciju ili zločine počinjene u Drugom svetskom ratu, nisu ni slovom pomenuti.

Nema, dakle, nijedne reči o makedonskom jeziku, osim što se Protokol završava napomenom da je on potpisan u Sofiji, „u dva originalna primerka, svaki na zvaničnom jeziku država – bugarskom jeziku, saglasno Ustavu Republike Bugarske i makedonskom jeziku, saglasno Ustavu Republike Severne Makedonije“. Tokom prvog dana skupštinske rasprave, predsednica Evropske komisije Ursula fon Lajden je makedonske poslanike u Sobranju uveravala rečima: „nema sumnje da je makedonski jezik vaš jezik i mi to potpuno poštujemo”. No, to mi se očito odnosi na briselsku administraciju, ali ne i na Bugare koji će, dakle, imati punu slobodu da i dalje tvrde kako makedonska nacija ne postoji i kako je makedonski jezik dijalekat bugarskog.

 

Sve su nacije izmišljene, samo su neke umišljenije od drugih

Da se razumemo, sve su nacije, kako kaže Benedikt Anderson, „zamišljene zajednice“, moderni politički proizvodi puni protivrečnih, proizvoljnih istorijskih refleksija, priča o povezanosti krvi i tla, o junačkoj i drevnoj prošlosti i slavnim precima. Noviji narativ o današnjim slovenskim Makedoncima kao potomcima drevnih Makedonaca, naslednicima Aleksandrovog carstva i slično je, stoga, besmislica. Ali, isto tako, etnička, genetska i kulturna veza između današnjih Grka sa drevnim Grcima ili današnjih Bugara sa stepskim plemenom Bulgara po kojima su dobili ime, toliko je daleka i posredovana, da nijedna moderna politička zajednica ne bi trebalo da polaže monopol na Aleksandra Velikog ili Samuila, a kamoli da na osnovu tog prava ograničava druge u pogledu imena zemlje, zastave i državnih simbola. Budućnost jedne evropske zemlje ne sme zavisiti od str. 34 u udžbeniku geografije za 7. razred osnovne škole. To je direktno suprotno „duhu demokratije, poštovanja ljudskih prava i fundamentalnih sloboda, i dostojanstva“. Ako današnji Bugari i Grci i dalje boluju od nacionalnih fikcija i frustracija, Evropska unija i njeni lideri trebalo bi da ih od njih trezne i leče, a ne da ih ohrabruju pozdravljajući sporazume koji počivaju „na kompromisima i ravnoteži” (Makron), pri čemu se jednima, koji su van unije, do samopotiranja sužavaju osnovna politička prava, dok se drugi, unutar nje, učvršćuju u svojoj isključivosti.

Autor je naučni saradnik na Institutu za filozofiju i društvenu teoriju Univerziteta u Beogradu.

Peščanik.net, 23.07.2022.

Evropska kuća

Nekada davno, katedrale su predstavljale trigonometrijske tačke Evrope. One su bile dom celokupne evropske umetnosti u kojima je ona nalazila svoj izraz, od Brisela, Barselone, Antverpena i Strazbura, preko Beča, Londona, Magdeburga i Upsale, pa do Ahena, Kutenberga, Burgosa i Klauzenburga. Od prezimena čuvene graditeljske porodice Parler, graditelja svih katedrala od Frajburga do Praga, nastao je izraz vođa radova (polier).

Želeli bismo da vođe njihovog duha i sposobnosti učestvuju u gradnji evropske kuće. Isto tako priželjkujemo da sudije nemačkog Ustavnog suda iz Karlsruea, kada 12. septembra budu odlučivali o ustavnosti Evropskog stabilizacionog mehanizma i Fiskalnog pakta, imaju u vidu širu sliku.

Izgradnja starih katedrala trajala je dugo, a ponekad nezamislivo dugo. Na čuvenoj katedrali u Kelnu radovi su sa prekidima trajali 632 godine. A ukoliko je gradnja išla brže tj. kada bi se dogodilo da se katedrala izgradi za vreme graditeljevog života, za to su traženi iracionalni razlozi – verovalo se da je tu đavo sigurno umešao svoje prste.

U mnogim legendama koje su pratile izgradnju katedrala glavni protagonisti su očajni graditelji koji su, ne bi li konačno završili ono što su započeli, sklapali pakt sa đavolom. Graditelji su rogatom podizvođaču kao nagradu obećavali dušu onoga ko prvi uđe u katedralu prilikom njenog otvaranja. Legende kažu da su mnogi lukavi graditelji nadmudrili đavola, koji se nadao da će njegove žrtve biti kraljevi, biskupi ili carevi, ali je na kraju morao da se zadovolji psom u Regenzburgu ili vukom u Ahenu.

Izgradnja evropske kuće, u poređenju sa gradnjom katedrala, traje veoma kratko; radovi napreduju, ali još uvek nije gotovo. Izgradnja je trenutno zapala u teškoće, graditelji su demotivisani, na jednoj strani se još uvek gradi, na drugoj se sanira, tamo se nešto podiže, ovde se osipa, a postoji i zabrinutost da će radovi biti potpuno obustavljeni. Zašto? Razlog je kao i uvek novac, ali i činjenica da se evropska kuća, za razliku od srednjovekovnih katedrala građenih mermerom, gradi od suvereniteta koji isporučuju države članice.

Nemački Ustav, barem tako kažu mnogi stručnjaci za ustavno pravo, zabranjuje dalji prenos nemačkog suverenog materijala, jer je već ionako mnogo odvezeno u tu istu Evropu, tako da je sada ugrožena sama suština Ustava. Ustav mora da očuva ovo jezgro, te bi Ustavni sud sada trebalo da izda naredbu o zabrani dalje isporuke. Takva zabrana imala bi za posledicu obustavu gradnje evropske kuće jer su Nemci njeni najvažniji graditelji. Obustava radova bi bila izuzetno delikatna i opasna, prekid radova na katedrali u Kelnu trajao je čitavih 300 godina.

Šta možemo da uradimo da se izgradnja nastavi? Postoji jedan đavolski predlog koji kao da se oslanja na srednjovekovne legende. Za završetak evropske kuće moramo da žrtvujemo dušu u kojoj se ogleda nemački identitet, moramo da žrtvujemo Ustav. Ovaj akt žrtvovanja je neophodan kako bi se radovi na evropskoj kući priveli kraju.

Suočavanje sa ovim izborom ni proevropskim Nemcima ne pada lako. Da li je Ustav cena koju moramo da platimo za Evropu? Da li moramo da odbacimo ovaj Ustav i napišemo potpuno novi za čije je usvajanje potreban referendum? Bila bi to cena koja je daleko veća od stotina milijardi datih za sve dosadašnje pakete pomoći.

Ustav je krunski dragulj nemačke demokratije. On je čuveni i širom sveta kopirani blistavi primer konstitucionalizma i srce prosvećene nemačke duše. Ovaj Ustav je tokom vremena na mnogim mestima razvodnjen, ali se i dalje poštuje, ceni, uvažava, čak i voli. Da li Nemci za završetak evropske kuće moraju da isčupaju svoje srce, ili da odustanu od evropskog projekta.

Nemački Evropljani, koji bi za Evropu iščupali i svoje srce, pokušavaju da umire druge i da opravdaju svoj postupak. Morali bismo da napišemo još bolji, novi, Evropi naklonjen Ustav i onda pozvati narod da odluči. Metoda transplantacije srca opisana je u poslednjem članu Ustava. I autor ovoga teksta se uvek za ovo zalagao. Postoje argumenti kojima bi mogli da umanjimo riskantnost ove operacije. Ustav je tokom poslednje 63 godine menjan čak 60 puta i zašto ga sada ne bi zamenili jednim potpuno novim, Evropi nesporno naklonjenim Ustavom.

Od većine dosadašnjih promena, Ustav nije imao puno koristi. „Lakonsko dostojanstvo“ prvobitnog teksta Ustava, kako je to rekao berlinski stručnjak za ustavno pravo Kristof Melers, je ovim promenama izgubljeno. Ustav danas ima dva puta više teksta nego onaj iz 1949. umetnuti su mnogobrojni novi članovi, a od prvobitnih 146 članova samo je 83 ostalo neizmenjeno.

To samo po sebi ne mora da bude loše jer su promene znak da se Ustav shvata ozbiljno. Ali nije dobro ako su promene pretežno loše, što se ogleda u tome da su članovi opterećeni detaljima, kao što je na primer prvobitno veoma mali član o pravu azila, koji je sada ne samo 40 puta duži od svog prethodnika već u sebi sadrži veliki broj rigidnih i za izbeglice veoma nepovoljnih odredbi. Ustavne promene „više ne struktuiraju političke odluke već ih anticipiraju“, žali se Diter Grim i dodaje „kada bi danas nekome palo na pamet da nešto u Ustavu precizira verovatno bi uneo celi zakon koji reguliše tu oblast“.

Kraće rečeno, Ustav je ranije bio bolji. Skloni smo da hvalimo delimično nerazumljivi i na nekim mestima skrpljeni tekst Ustava. Precizne, svima razumljive rečenice su zamenjene nerazumljivim birokratskim blebetanjem.

Prva federalistička reforma iz 2006, kada je u Ustav unet čitav jedan zakon, bila je vrhunac ove nesrećne prakse. Dok je druga federalistička reforma iz 2009. u njega ugurala sadržinu međudržavnog ugovora, koja je toliko nerazumljiva da podseća na upustvo za DVD plejer na japanskom. Sa ovom poslednjom reformom, u Ustav je ušla i veoma hvaljena granica zaduživanja kao i mehanizam uravnotežavanja budžeta između pokrajina u kome je tačno u evro utvrđeno kome koliko novca pripada. Kakva glupost! Takvi detalji nemaju šta da traže u Ustavu. Ustavni patriotizam ne može više da se zasniva na tekstu koji jedva da iko razume.

Sva ova poboljšanja/pogoršanja bila su moguća zato što o njima nije pitan narod. Promene Ustava spadaju u nadležnost zakonodavca ako se sa tim saglase velike partije (a posebno onda kada su u koaliciji), tako da osim Ustavnog suda ne ostaje niko ko bi mogao da ih zaustavi. Nijedna partija se nije usudila da pitanje promene Ustava stavi na referendum.

Ustavu je naneta šteta, a posebno tokom poslednjih dvadeset godina. Međutim, bio bi to čudan oblik otklanjanja štete kada bi odbacili ceo Ustav i poverili donošenje jednog potpuno novog, navodno Evropi naklonjenog Ustava, i to baš onim političkim snagama koje su pričinile tako veliku štetu starom Ustavu.

Ustav je zaista izmaltretiran, ali je još uvek dobar, a ono što je najvažnije je da ovaj Ustav uživa veliko poverenje Nemaca. Osnovna prava sadržana u njemu su nešto najlepše što se osnovnim pravima može desiti, jer su postala deo ljudske svakodnevice. Pogrešna bi bila alternativa koja bi zahtevala ili da se stari navodno Evropi nenaklonjen Ustav žrtvuje ili da se dignu ruke od Evrope. Ova alternativa se i ne postavlja u ovom obliku. Niko ne traži da moramo da se odlučimo između Ustava i Evrope; to samo zahteva pogrešna doslednost u tumačenju prava kojoj su skloni pravnici, kojima pripada i vaš autor.

Ustav nije suprotan Evropi, on kao da je umotan u evropske simbole. U njegovoj preambuli piše da je nemački narod „nameran da postane jednaka karika u ujedinjenoj Evropi.“ Ovaj Ustav pokazao je Nemcima put u Evropu, on je bio kompas. Ali kompas se ne odbacuje kada smo blizu cilja, kompas nam je uvek potreban.

Možemo istovremeno da imamo Evropu i da sačuvamo Ustav, a oboje uz više demokratije. Evropi treba više demokratije, kao i nemačkom Ustavu. Evropi je potreban demokratski Ustav koji će pokazati da ishod sjedinjenja dvadesetsedam demokratija neće biti zakržljala već jedna potentna demokratija. A u Nemačkoj mora konačno da se sprovede u praksi ono što piše u Ustavu. Demokratija se ne ostvaruje samo putem izbora već i putem referenduma. Takav referendum o Evropi, o demokratskoj Evropi, morao bi uskoro da bude na dnevnom redu.

U budućnosti moraju da postoje dva Ustava. Jedan, novi evropski Ustav, organizacioni statut Evropske unije, u kome je na valjan način uređen odnos između Evropskog parlamenta, Saveta i Komisije. I drugi, stari nemački ustav, koji je ljudima prirastao za srce i koji mora da sačuva snagu i vitalnost. Oba Ustava povezivaće referendum i prihvatanje od strane suverena tj. naroda. Nemačkoj je potreban referendum, kao i Evropi.

Temelj evropske kuće ne stoji na ruševinama nacionalnih država. Ko želi da razruši pojedinačne države kako bi na njima izgradio Evropu i da pocepa njihove Ustave kako bi na njihovo mesto došao novi zajednički Ustav; taj ne razume ništa o Evropi. Evropa ne razbija, Evropa ne cepa. Evropa spaja.

Ustavi nisu tu da bi uništili veze među ljudima već da bi stvorili poverenje. Evropa je nova concordantia discordantium, delo koje nešto potpuno suprotno, čak protivrečno usaglašava i spaja. Evropa je demokratski projekat. Kako bi ga dovršili nisu nam potrebni pakleni planovi i đavolske alternative. Potrebni su nam ljudi.

Evropska kuća je velika kuća sa mnogo soba i vrata, sa mnoštvom kultura i mnogo različitih ljudi. Ova kuća čuva evropsku raznolikost i bogatstvo koje iz nje proizilazi. Ova kuća je naša domovina.

 
Süddeutsche Zeitung, 08.09.2012.

 

Preveo Miroslav Marković

Peščanik.net, 10.09.2012.

Манифест на Париската комуна

 

На францускиот народ:

Во болниот и страшен конфликт што повторно му се заканува на Париз со ужасите од опсадата и бомбардирањето; што предизвикува да се пролева француска крв, што не ги поштедува ниту нашите браќа, ниту нашите жени ниту нашите деца; смачкани под топовските ѓулиња и истрелите од пушките, неопходно е јавното мислење да не биде поделено, да не се вознемирува националната свест.

Париз и целата нација мора да ја знаат природата, причината и целта на револуцијата што се спроведува. Конечно, единствено праведно е одговорноста за смртта, страдањето и несреќите на кои сме жртви, да падне на оние кои, откако ја предадоа Франција и им го дадоа Париз на странците, продолжуваат со слепа и сурова тврдоглавост да го уништуваат големиот град со цел да го погребаат, во катастрофата на републиката и слободата, двојното сведоштво за нивното предавство и нивното злосторство.

Комуната има обврска да ги потврди и одреди аспирациите и желбите на населението во Париз, да го утврди карактерот на движењето од 18 март, кое е неразбрано, непознато и клеветено од политичарите што се наоѓаат во Версај.

Уште еднаш, Париз работи и страда за цела Франција, за која ги подготвува, преку своите борби и жртви, интелектуалната, моралната, административната и економската обнова, нејзината слава и просперитет.

Што бара тој?

Признавање и консолидација на Републиката, единствената форма на управување компатибилна со правата на народот и нормалниот и слободен развој на општеството.

Апсолутна автономија на Комуната што се протега на сите места во Франција и што им ги осигурува на сите нивните целосни права, а на секој Французин целосното уживање на неговите вештини и способности како човек, граѓанин и производител.

Единствена граница на автономијата на Комуната треба да биде еднаквото право на автономија за сите комуни што се придружуваат на договорот, а чие здружување ќе го осигура француското единство.

Инхерентни права на Комуната се:

Гласањето за комуналните буџети, приходи и трошоци; одредувањето и распределбата на даноците; насочувањето на јавните услуги; организацијата на нејзината магистратура, внатрешна полиција и образование; администрирањето на стоките што припаѓаат на Комуната.

Избирањето преку избори или натпревар на судиите и комуналните функционери од сите ешалони, како и трајното право на контрола и отповикување.

Апсолутната гаранција за личната слобода и слободата на совеста.

Постојаната интервенција на граѓаните во комуналните работи преку слободно изразување на нивните идеи, слободна одбрана на нивните интереси, со гаранции дадени за овие манифестации од страна на Комуната, која е единствена задолжена за надгледување и обезбедување на слободното и правично остварување на правото на собирање и објавување.

Организацијата на градската одбрана и на Националната гарда, која ги избира своите началници и е единствената која внимава на одржувањето на редот во градот.

Париз не сака ништо друго како локална гаранција, под услов, се разбира, да најде во големата централна администрација – делегацијата на федерираните комуни – остварување и примена на истите принципи.

Но, како елемент на нејзината автономија и користејќи ја слободата на дејствување, во рамките на своите граници таа го задржува за себе правото да ги спроведува административните и економските реформи, што ги бара народот; да создаде институции што се потребни за развој и ширење на наставата, производството, размената и кредитирањето; да ги универзализира власта и сопственоста во согласност со потребите на моментот, желбите на засегнатите и фактите стекнати од искуството.

Нашите непријатели се залажуваат себеси или ја залажуваат земјата кога го обвинуваат Париз дека сака да ја наметне својата волја или својата надмоќ врз остатокот од нацијата и дека претендира на диктатура, што би била вистински напад врз независноста и суверенитетот на другите комуни.

Тие се залажуваат себеси или ја залажуваат земјата кога го обвинуваат Париз дека се залага за уништување на француското единство создадено од Револуцијата со согласност на нашите татковци, кои побрзаа да присуствуваат на Празникот на Федерацијата [во 1790 година] од сите краишта на стара Франција.

Единството, што ни се наметнува до денес од Империјата, монархијата или парламентаризмот не е ништо друго освен неинтелигентна, произволна или мачна централизација.

Политичкото единство, какво што го сака Париз, е доброволно здружување на сите локални иницијативи, спонтано и слободно содејство на сите поединечни енергии во насока на заедничката цел: благосостојба, слобода и безбедност на сите.

Комуналната револуција, започната од народната иницијатива на 18 март, започнува нова ера на експериментална, позитивна, научна политика.

Тоа е крајот на стариот владин и свештенички свет, на милитаризмот и функционерството, на експлоатацијата, шпекулацијата, монополите и привилегиите на кои пролетаријатот им ја должи своето ропство, а Татковината – своите несреќи и катастрофи.

Нека се увери оваа сакана и голема земја – измамена од лаги и клевети!

Борбата меѓу Париз и Версај е една од оние што не може да завршат со илузорни компромиси; исходот не може да биде доведен во прашање.

Победата, кон која се стреми со нескротлива енергија Националната гарда, ќе биде за идејата и за правото.

Ја повикуваме Франција.

Предупредена дека вооружениот Париз поседува исто толку смиреност колку и храброст, дека го поддржува редот со исто толку енергија колку и ентузијазам, дека се жртвува себеси со исто толку разум колку и енергија, дека единствено се вооружа во посветеност на слободата и славата на сите: нека Франција го прекине овој крвав конфликт.

Останува на Франција да го разоружа Версај преку достоинствена демонстрација на нејзината неодолива волја.

Повикана да има корист од нашите успеси, нека објави дека се солидаризира со нашите напори. Нека биде наш сојузник во оваа борба што може да заврши само со триумф на комуналната идеја или со пропаст на Париз.

Што се однесува до нас, граѓаните на Париз, нашата мисија е остварување на модерната Револуција, најголемата и најплодната од сите што ја осветлија историјата.

Наша обврска е да се бориме и да победиме.

Париска комуна

19 април 1871 година

Why availability is the new affordability when it comes to home buying

 Jon Gorey - Globe Correspondent, 

Realtors and housing experts are warning of a difficult spring for first-time home buyers. Prices had climbed for seven straight years before skyrocketing during the pandemic. With buyer demand far outpacing the number of homes for sale, median home prices were up 12.9 percent in December compared with the year before, marking the 106th consecutive month of year-over-year price gains, according to the National Association of Realtors.

And incomes haven’t kept pace with those fast-rising home prices. Even before the pandemic, “prices were about 4.3 times higher than the median household income,’’ said Alex Hermann, senior research analyst at Harvard’s Joint Center for Housing Studies. That basic measure of housing affordability, already at its worst level since 2006, almost certainly rose again in 2020. “Nationally, price-to-income ratios have risen for eight straight years,’’ he said.

Realtors are watching prices slip out of reach for their first-time buyers in real time. “I’ve seen properties that were listed just a few months ago at one price come back on the market in January or February at a higher price, so that tells you everything you need to know,’’ said Alexander Jean-Baptiste, in-house realtor with the Massachusetts Affordable Housing Alliance. “It can be a little disheartening to watch, right before our very eyes, people getting priced out not over the course of years, but over the course of months, or even a matter of weeks.’’

In the Boston area, even a household earning $100,000 could afford to buy only 23 percent of the homes listed for sale in December, according to NAR senior economist Nadia Evangelou. That calculation assumes a 20 percent down payment, and an affordable mortgage payment is defined as one that doesn’t exceed a quarter of a household’s income.

And yet, by some measures, homes have actually gotten more affordable since 2018. How can that be?

Interest rates.

“The cost of a $400,000 mortgage can drop $220 a month when the rate falls from 4 percent to 3 percent,’’ Evangelou said. And average rates on a 30-year mortgage hit record lows in 2020.

“We’ve seen a long-term decline in interest rates going back to the ’70s, especially in the last year,’’ Hermann said. In July, the average rate on a 30-year fixed-rate mortgage on Freddie Mac’s Primary Mortgage Market Survey dipped below 3 percent for the first time in its nearly 50-year history. Those record-low rates allow buyers to purchase a more expensive home without any change to their monthly mortgage payment.

In fact, when you look not just at home prices, but at the monthly cost of homeownership when adjusted for inflation, the mortgage payment on a median-priced American home is pretty much the same today as it was 20 years ago, if not lower. “According to our Housing Affordability Index, housing is more affordable now compared to 1980 and 2000,’’ Evangelou said.

For example, the median price of a Massachusetts single-family home was $460,000 in 2020. With a 10 percent down payment, a 30-year mortgage at 3.11 percent (the average rate over the course of 2020) would carry a monthly payment of $1,770, before taxes and insurance.

Back in 2000, the state’s median home price was $185,700, but the average rate on a 30-year mortgage was 8.05 percent, closer to the long-term average. That mortgage would have cost $1,232 a month — or $1,852 in today’s dollars, after adjusting for inflation. Even the bargain home prices of the early 1980s were offset somewhat by double-digit interest rates that seem more akin to credit card rates of today.

“The fact that the rates are low right now, that is basically the only good thing we have going for us as home buyers,’’ said Dana Bull, a realtor at Sagan Harborside Sotheby’s International Realty in Marblehead.

But that mortgage affordability, however welcome, comes with a caveat, Hermann said. “Higher home prices are often going to require a larger down payment, which is often the biggest barrier to accessing homeownership, especially for first-time buyers with low or moderate incomes,’’ he said. And most measurements of home affordability are missing that key data point: the ability to make a down payment. “That’s the biggest blind spot in these measures.’’

While low down-payment loans are available for first-time home buyers, a $50,000 price jump can quickly add thousands of dollars in upfront costs to a home purchase. And first-time buyers with scant down payments can have a harder time winning bidding wars against buyers with more cash on hand.

“A lot of times sellers want to go with a sure thing over the person who has to get more through lending,’’ said Daryl Fairweather, chief economist at Redfin. “And if the price escalates, and you have to come up with more of a down payment, but you’re already at your limit … you’ll get priced out faster than somebody who has more savings.’’

Buyers who are able to waive inspection or financing contingency clauses also have an advantage in multiple-offer situations, Fairweather said. And that further favors buyers with enough savings to absorb the “hidden risks’’ of a competitive housing market. “If something comes up during the home inspection that they have to pay for, or if their bank decides that the price is too high and it doesn’t get appraised at the price they paid for it, then they have to pay more out of pocket in cash,’’ she said.

‘A lot of times sellers want to go with a sure thing over the person who has to get more through lending.’ — Daryl Fairweather

Bull said availability has overtaken affordability as the big concern among her buyers. “The main talking point now is there’s nothing to buy,’’ she said. “People are willing, and able, in a lot of these situations, to spend $900,000 or a million dollars on a property that they deem worth it. But that’s the issue, finding a property that’s worth it when there’s nothing to choose from.’’

“It’s a hyper seller’s market right now,’’ said Steve Medeiros, president of the Massachusetts Association of Realtors. With less than a month’s supply of homes on the market in December, Medeiros said — down from two months in December 2019 and a 4½-month supply in 2015 — there are more buyers than inventory, and simply being able to afford a home doesn’t guarantee you’ll be successful in purchasing one. “I just had a listing, we had seven offers on the property,’’ he said. “But only one person can buy it.’’

“It’s tough out there,’’ said Adam Rosenbaum, realtor at Century 21 Adams KC in Arlington. “Yes, rates are low, which means greater purchasing power — but that’s true for everyone. Supply and demand still rule.’’ Rosenbaum has younger clients who have submitted three offers over the asking price but have yet to land a winning bid.

Medeiros said there’s hope on the horizon in the form of new construction, though it will take a while before enough new housing hits the market to relieve price pressure. New housing starts and construction permits have recovered from an early pandemic dip, and the long pushed-for “Housing Choice’’ measures in the state’s recently passed economic stimulus bill will eventually boost inventory by encouraging denser development near MBTA stations and allowing towns to approve new projects and accessory dwelling units by a simple majority vote.

One recent development is helping some home buyers right now, though. Those who expect to continue working remotely at least part of the time going forward are now able to consider more distant — and more affordable — areas. “I’m now regularly working in towns that I previously rarely visited,’’ Rosenbaum said.

The pandemic push toward open, suburban spaces has also improved affordability in downtown Boston. “The best spot to be in right now is buying in a complex in the city,’’ Bull said. “The worst spot is if you’re trying to buy a single-family in an entry-level to mid-level price bracket outside the city.’’

Whatever the larger trends are, however, affordability ultimately comes down to whether individual buyers can afford the home they want. And against a pandemic that has laid waste to entire industries while buoying others, that varies dramatically. While millions of Americans have lost work or income in the past year, others have kept drawing steady salaries. Even as many in the first group are struggling to make rent, much less to save for a down payment, some white-collar workers have managed to pad their savings in a year with minimal commuting or vacation expenses.

Jean-Baptiste said some of his clients have had to put their home searches on hiatus due to a job loss or other misfortune. Meanwhile, others have gone back to their lenders and discovered they now qualify for a larger loan due to lower interest rates. That’s a bright spot, Jean-Baptiste said. “Instead of being at the back end of a multiple-offer situation, now they’re toward the top — they’re actually getting the properties,’’ he said.

Bull is also surprised by how fluid people’s budgets have become and how what they consider “affordable’’ can completely change by the week. In the past, she said, buyers had a set amount they could afford to pay each month, and it took a lot to change that. But between the scrapped vacations, postponed weddings, and shifting child-care plans of the pandemic, people’s finances have been in greater flux, often resulting in extra savings.

And more often than not, “they’re willing to put that money towards a home,’’ Bull said. “Because that’s the most important thing in everybody’s lives right now — being at home.’’

Jon Gorey blogs about homes at HouseandHammer.com. Send comments to jongorey@gmail.com. Follow him on Twitter at @jongorey. Subscribe to our free real estate newsletter at pages.email.bostonglobe.com/AddressSignUp.